تأثیرات ویپ (Vaping) بر سلامت چشم

در سال‌های اخیر، استفاده از سیگارهای الکترونیکی یا ویپ (Vape) به عنوان جایگزینی برای سیگار سنتی، رشد چشم‌گیری داشته است. بسیاری از افراد ویپ را بی‌ضررتر از سیگار تصور می‌کنند، اما شواهد علمی در حال افزایش نشان می‌دهند که این وسیله نیز بی‌تأثیر بر سلامت بدن، از جمله سلامت چشم، نیست. چشم به عنوان یکی از حساس‌ترین اندام‌های بدن، در معرض آسیب ناشی از مواد شیمیایی، اکسیدان‌ها، و التهابات سیستمیک قرار دارد که همگی می‌توانند تحت تأثیر ویپینگ قرار گیرند.

نکته مهم آن است که افراد زیادی به دلایل مختلف مانند نزدیک‌بینی، آستیگماتیسم یا مشکلات انکساری دیگر از عینک طبی یا لنزهای تماسی استفاده می‌کنند. ویپینگ می‌تواند با افزایش خشکی چشم، تحریک سطح قرنیه و اختلال در لایه اشکی، باعث ناراحتی بیشتر برای این افراد شود. به‌ویژه استفاده‌کنندگان از لنزهای تماسی ممکن است بیشتر مستعد التهاب، خشکی یا عفونت‌های سطحی شوند، چرا که بخار ویپ می‌تواند محیط مناسبی برای تغییرات ترکیب اشک یا رشد میکروبی ایجاد کند.

در این مقاله، به بررسی دقیق و علمی تأثیرات ویپ بر ساختارها و عملکردهای مختلف چشم، با تاکید بر آسیب‌های احتمالی برای کاربران لنز یا عینک طبی، خواهیم پرداخت.

ترکیبات موجود در ویپ و مسیر ورود به بدن

ویپ شامل مایع‌هایی است که هنگام گرم شدن بخار می‌شوند. این مایعات اغلب ترکیبی از موارد زیر هستند:

• نیکوتین: محرک اصلی با اثرات عروقی

• پروپیلن گلیکول (PG) و گلیسیرین گیاهی (VG): پایه‌ی مایع ویپ

• طعم‌دهنده‌های شیمیایی: ترکیباتی با اثرات ناشناخته یا مستند به عنوان محرک

• ذرات معلق، فلزات سنگین، و آلدهیدها: به‌خصوص هنگام حرارت بالا

بخار حاصل از این مواد می‌تواند از طریق راه تنفسی، مجرای اشکی، و تماس مستقیم با سطح چشم وارد بدن شود یا اثرات غیرمستقیم سیستمیک ایجاد کند.

اثرات ویپ بر سلامت چشم: مکانیسم‌های بیولوژیکی

۱. افزایش استرس اکسیداتیو

ویپ باعث افزایش تولید رادیکال‌های آزاد در بدن می‌شود. این استرس اکسیداتیو یکی از عوامل مهم آسیب به بافت‌های حساس از جمله قرنیه، عدسی، و شبکیه است. استرس اکسیداتیو نقش مهمی در ایجاد بیماری‌هایی نظیر دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) و آب‌مروارید دارد.

۲. تأثیر بر جریان خون چشمی

نیکوتین موجود در ویپ موجب تنگی عروق می‌شود. این مسئله ممکن است باعث کاهش جریان خون به چشم و در نتیجه آسیب به سلول‌های حساس شبکیه شود، خصوصاً در بیماران با زمینه بیماری‌های عروقی مانند دیابت یا فشار خون بالا.

۳. تحریک سطحی چشم و خشکی چشم

بخار ویپ می‌تواند سطح چشم را تحریک کرده و باعث اختلال در لایه اشکی شود. پروپیلن گلیکول و برخی طعم‌دهنده‌ها می‌توانند موجب التهاب ملتحمه یا سندرم خشکی چشم شوند. مصرف‌کنندگان ویپ اغلب از علائمی مانند سوزش، خارش، یا تاری دید شکایت دارند.

۴. اثرات التهابی سیستمیک

مطالعات نشان می‌دهند که ویپینگ می‌تواند سطوح سیتوکین‌های التهابی را در بدن افزایش دهد. این التهابات سیستمیک ممکن است باعث بدتر شدن شرایطی مانند یووئیت (التهاب داخلی چشم) شوند یا در درازمدت سلامت عمومی چشم را به خطر بیندازند.

یافته‌های مطالعات علمی

۱. مطالعه‌ای در مجله Investigative Ophthalmology & Visual Science

در یک مطالعه بر روی حیوانات، مشخص شد قرار گرفتن در معرض بخار ویپ موجب آسیب به سلول‌های اپی‌تلیال قرنیه و افزایش مارکرهای استرس اکسیداتیو می‌شود.

۲. پژوهشی در دانشگاه جان هاپکینز

این تحقیق نشان داد که مصرف ویپ با افزایش احتمال ابتلا به خشکی چشم و التهاب سطح چشم مرتبط است، به‌ویژه در افرادی که به صورت مکرر و با طعم‌دهنده‌های مختلف ویپ می‌کنند.

۳. مطالعه مقایسه‌ای ویپ و سیگار سنتی

اگرچه سطح برخی از سموم در ویپ کمتر از سیگار است، اما ویپ نیز به‌خصوص در دوز بالا، اثرات مضری مشابه بر چشم دارد. در برخی موارد، ویپ می‌تواند اثرات خاص‌تری مانند آسیب به شبکیه به دلیل نوسانات شدید نیکوتین داشته باشد.

عوارض چشمی محتمل از مصرف ویپ

• خشکی چشم (Dry Eye Syndrome)

• تحریک ملتحمه (Conjunctival Irritation)

• تاری دید موقت یا مزمن

• دژنراسیون ماکولا (Macular Degeneration)

• آب‌مروارید زودرس

• یووئیت و دیگر التهابات چشمی

• افزایش خطر رتینوپاتی در افراد دیابتی

گروه‌های در معرض خطر بیشتر

• افراد دیابتی

• افراد مسن

• کاربران طولانی‌مدت ویپ

• کسانی که از طعم‌دهنده‌های خاص مانند نعناع یا دارچین استفاده می‌کنند

• کسانی با سابقه بیماری چشمی

پیشگیری و توصیه‌ها

• ترک یا کاهش مصرف ویپ مهم‌ترین راه پیشگیری از آسیب‌های چشمی است.

• استفاده از اشک مصنوعی برای کاهش خشکی چشم در صورت استفاده موقتی از ویپ.

• معاینات منظم چشم‌پزشکی به ویژه در مصرف‌کنندگان مکرر ویپ.

• پرهیز از استفاده از ویپ در فضاهای بسته یا مکان‌هایی با تهویه نامناسب.

• استفاده از طعم‌دهنده‌های تأییدشده (در صورت اصرار به مصرف)، اگرچه این روش بی‌خطر محسوب نمی‌شود.

نتیجه‌گیری

اگرچه ویپ ممکن است در برخی جنبه‌ها کمتر از سیگار سنتی مضر به نظر برسد، اما تأثیرات منفی آن بر سلامت چشم غیرقابل چشم‌پوشی است. از خشکی و تحریک سطحی گرفته تا آسیب‌های جدی‌تر مانند دژنراسیون ماکولا، مصرف ویپ با افزایش خطرات چشمی همراه است. برای حفظ سلامت چشم، کاهش یا ترک مصرف ویپ، آگاهی از خطرات و پیگیری منظم وضعیت بینایی، ضروری است.